23 września 2023 roku
Jedwabne to miasto położone w województwie podlaskim na Wysoczyźnie Kolneńskiej. Pierwsza wzmianka o Jedwabnem pojawiła się w roku 1455 roku. Wieś Jedwabne powstała w wyniku akcji osadniczej prowadzonej przez księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Założycielem wsi był najprawdopodobniej podsędek wiski Jan Bylica ze Ślubowa w ziemi zakroczymskiej, który podpisywał się jako „Johannes Bylica de Jedwabne subiudex terrestis Visnensis”.Wieś Jedwabne należała do rodziny Jedwabińskich, natomiast w 1680 roku, po śmierci ostatniego z nich, wieś przeszła w ręce Kraszewskich. W roku 1736 właścicielem wsi został stolnik łomżyński Antoni Rostkowski. Z jego inicjatywy 17 lipca 1736 roku król August III nadał dla Jedwabnego magdeburskie prawa miejskie i prawo na odbywanie cotygodniowych targów w niedzielę oraz pięciu jarmarków w roku. W 1777 roku, płacąc 20 000 zł, nowym właścicielem Jedwabnego został Stanisław Rembieliński, sekretarz gabinetowy króla Stanisława Augusta, chorąży i poseł ziemi wiskiej. Od 1795 roku miasto znajdowało się pod zaborem pruskim, następnie w roku 1807 objęte zostało obszarem Księstwa Warszawskiego, które w 1815 roku przekształcono w Królestwo Polskie. W 1866 roku miasto utraciło prawa miejskie. W okresie I wojny światowej Jedwabne było miejscem bardzo zaciekłych walk pozycyjnych. W maju 1918 roku właścicielami dóbr zostali Helena i Henryk Prusowie. Latem 1920 roku powstał tutaj tzw. rewkom, w działalność którego zaangażowali się szczególnie Żydzi. W 1927 roku Jedwabne odzyskało prawa miejskie. 2 września 1939 roku miasto zajęły wojska niemieckie. Ani podczas ich bytności, ani po wycofaniu się i przed przybyciem wojsk radzieckich, nie doszło do żadnych incydentów wymierzonych przeciwko Żydom. 27 września, po wkroczeniu jednostek Armii Czerwonej, Jedwabne zostało zaanektowane przez Związek Radziecki. Działalność rozpoczęły wówczas polskie organizacje podziemne, a oddział partyzancki stacjonujący na uroczysku Kobielne uległ rozbiciu przez Rosjan. 22 czerwca 1941 roku Jedwabne zostało zajęte przez Niemców. 10 lipca 1941 roku miasto stało się miejscem mordu co najmniej 340 Żydów przez Polaków z inspiracji Niemców. Po wojnie aresztowano i skazano dziesięciu z uczestników zbrodni. W 2001 roku na miejscu zbrodni odsłonięto pomnik, który zastąpił wcześniejsze upamiętnienie z błędnym napisem o sprawcach pogromu oraz liczbie ofiar. W lipcu 1941 roku, bezpośrednio po pogromie, w Jedwabnem utworzono getto dla ok. 100 ocalałych Żydów. Zostało ono zlikwidowane jesienią 1942 roku, a ludność żydowską wywieziono do getta w Łomży. W wyniku reformy rolnej z 1944 roku ziemie majątku Jedwabne rozparcelowano, a dworek przejęto na cele kulturalne gminy Jedwabne.
CO WARTO ZOBACZYĆ?
• Kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła
• Cmentarz żydowski
• Zespół dworski
• Pomnik upamiętniającego pomordowanych Żydów z Jedwabnego
Fragmenty Wiadomości z 10 lipca 2001 roku, jako pierwsza informacja dnia to uroczystości związane z 60-tą rocznicą mordu:
• https://www.youtube.com/watch?v=xW-1czwsWoc
• https://www.youtube.com/watch?v=gF5U2_xzOmE
BIBLIOGRAFIA
- pl.wikipedia.org